بازار واقعیت مجازی و واقعیت ترکیبی (XR) در سال‌های اخیر شاهد تحولات چشمگیری بوده است. در حالی که سال‌ها بود هدست‌های پیشرفته به دلیل قیمت بالا و عدم فراگیری، عمدتاً در دسته‌های تخصصی و برای توسعه‌دهندگان قرار داشتند، اکنون با ورود بازیگران جدید و استراتژی‌های قیمتی تهاجمی، شاهد رقابتی داغ‌تر و دسترسی‌پذیری بیشتر برای محصولات سطح حرفه‌ای هستیم. کاهش ناگهانی قیمت هدست متا کوئست پرو و ورود رقیبی قدرتمند چون وایو ایکس‌آر الیت از اچ‌تی‌سی، نشان‌دهنده شروع فصلی جدید در این عرصه است که هم فرصت‌ها و هم چالش‌های جدیدی را به همراه دارد.
متا کوئست پرو، که در اکتبر ۲۰۲۲ با قیمت ۱۵۰۰ دلار معرفی شد، قرار بود پرچمدار متا در زمینه واقعیت ترکیبی و پلی به سوی متاورس حرفه‌ای باشد. این هدست با تمرکز بر بهره‌وری، همکاری و ابزارهای توسعه‌دهندگان، ویژگی‌های پیشرفته‌ای نظیر ردیابی چشم و صورت، لنزهای پن‌کیک برای طراحی باریک‌تر و پاس‌تراو رنگی با کیفیت بالا را ارائه می‌کرد. با این حال، فروش آن به دلیل قیمت بالا و عدم وجود اپلیکیشن‌های قاتل (killer apps) که توجیه‌کننده این قیمت باشند، انتظارات متا را برآورده نکرد. این امر منجر به کاهش قیمت اولیه به ۱۰۰۰ دلار و سپس سقوط آزاد تا ۵۰۰ دلار در بازارهای دست دوم شد که نشان‌دهنده تلاش متا برای پاکسازی موجودی و شاید پذیرش اشتباه در استراتژی اولیه بود.
استراتژی اصلی متا برای کوئست پرو این بود که این هدست نه تنها برای بازی، بلکه به عنوان ابزاری جدی برای کار، طراحی و ارتباطات در محیط‌های مجازی و ترکیبی استفاده شود. قابلیت‌های پیشرفته آن، مانند ردیابی طبیعی چشم و چهره، به کاربران اجازه می‌داد تا آواتارهای خود را با احساسات و ارتباطات غیرکلامی واقعی‌تر در متاورس نشان دهند. همچنین، پاس‌تراو رنگی با وضوح بالا این امکان را فراهم می‌آورد که کاربران همزمان با واقعیت فیزیکی اطراف خود، عناصر مجازی را نیز مشاهده و با آن‌ها تعامل داشته باشند، که گامی مهم در جهت واقعیت ترکیبی واقعی‌تر محسوب می‌شد.
در همین حین که متا با چالش‌های کوئست پرو دست و پنجه نرم می‌کرد، اچ‌تی‌سی با وایو ایکس‌آر الیت (Vive XR Elite) وارد میدان شد. این هدست جدید، که با قیمت ۱۰۹۹ دلار عرضه شد، رویکردی متفاوت را در پیش گرفت. ایکس‌آر الیت با طراحی ماژولار خود، از جمله باتری قابل جدا شدن که می‌تواند با یک قاب شیشه‌ای جایگزین شود تا هدست به صورت عینک‌های سبک‌تر درآید، انعطاف‌پذیری بیشتری را برای کاربران ارائه می‌دهد. این ویژگی آن را برای محیط‌های سازمانی و توسعه‌دهندگان که به راهکارهای تطبیق‌پذیر نیاز دارند، جذاب‌تر می‌کند.
مقایسه مستقیم این دو هدست، تفاوت‌های فلسفی آن‌ها را آشکار می‌سازد. کوئست پرو با تمرکز بر یکپارچگی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در اکوسیستم متا، تجربه‌ای جامع‌تر از واقعیت ترکیبی را ارائه می‌دهد، هرچند سنگین‌تر است. از سوی دیگر، وایو ایکس‌آر الیت با طراحی سبک‌تر (در حالت عینک)، تمرکز بر ماژولار بودن و پاس‌تراو با کیفیت بالا، هدف خود را جذب کاربران حرفه‌ای و صنعتی قرار داده است. هر دو هدست از لنزهای پن‌کیک بهره می‌برند که به باریک‌تر شدن طراحی آن‌ها کمک کرده، اما تفاوت‌هایی در میدان دید (FOV)، راحتی و عمر باتری دارند که انتخاب را برای کاربران هدف، پیچیده‌تر می‌کند.
بازار هدف این دو دستگاه نیز تا حدودی متفاوت است. در حالی که متا کوئست پرو در ابتدا به عنوان ابزاری "پرو-کانسومر" (prosumer) برای کاربران حرفه‌ای و همچنین علاقه‌مندان جدی معرفی شد، کاهش قیمت آن به نوعی نشان‌دهنده تلاش برای گسترش بازار و دسترسی‌پذیری بیشتر آن برای کسب و کارهای کوچک‌تر و حتی برخی مصرف‌کنندگان عادی است. در مقابل، اچ‌تی‌سی همواره بر بخش سازمانی و توسعه‌دهندگان متمرکز بوده و وایو ایکس‌آر الیت نیز از این قاعده مستثنی نیست. آن‌ها به دنبال ارائه راهکارهایی برای آموزش، طراحی صنعتی، پزشکی و همکاری از راه دور هستند.
یکی از بزرگترین چالش‌های بازار "پرو-کانسومر" واقعیت ترکیبی، یافتن کاربردها و اپلیکیشن‌های قانع‌کننده‌ای است که توجیه‌کننده سرمایه‌گذاری نسبتاً زیاد روی این دستگاه‌ها باشد. آیا صرفاً امکان کار در یک محیط مجازی یا برگزاری جلسات هولوگرافیک، برای بسیاری از کاربران کافی است تا هزینه یک هدست پیشرفته را پرداخت کنند؟ این پرسش کلیدی است که موفقیت بلندمدت این دستگاه‌ها را تعیین خواهد کرد. تا کنون، بازی‌ها و سرگرمی‌ها محرک اصلی بازار VR بوده‌اند، اما برای XR حرفه‌ای، نیاز به ابزارهای مولد و کاربردی واقعی است.
نقش اکوسیستم نرم‌افزاری و حمایت از توسعه‌دهندگان نیز در موفقیت این هدست‌ها بسیار حیاتی است. متا با اکوسیستم گسترده‌تر و حمایت مالی بیشتر از توسعه‌دهندگان، مزیت قابل توجهی دارد. فروشگاه کوئست و پلتفرم Horizon Workrooms گواه این موضوع است. اچ‌تی‌سی نیز با پلتفرم VIVEPORT و تمرکز بر راهکارهای سازمانی، سعی در ایجاد اکوسیستم مخصوص خود دارد، اما دامنه آن به وسعت متا نیست. در نهایت، کیفیت و تنوع اپلیکیشن‌ها و قابلیت‌های نرم‌افزاری است که ارزش واقعی یک پلتفرم سخت‌افزاری را مشخص می‌کند.
این تحولات در بازار هدست‌های پیشرفته واقعیت ترکیبی، همزمان با ظهور بازیگران قدرتمندتری مانند اپل ویژن پرو (Apple Vision Pro) صورت می‌گیرد. ویژن پرو، که با قیمتی بسیار بالاتر (۳۵۰۰ دلار) و با تمرکز بی‌سابقه بر واقعیت ترکیبی یکپارچه و سیستم‌عامل Spatial Computing عرضه شده، معیارهای جدیدی را برای کیفیت، وضوح و تجربه کاربری تعریف کرده است. ورود اپل، رقابت را شدیدتر کرده و باعث می‌شود تا متا و اچ‌تی‌سی نیز استراتژی‌های خود را بازنگری کنند و شاید در آینده شاهد نوآوری‌های بیشتری در پاسخ به این چالش باشیم.
استراتژی قیمت‌گذاری، به خصوص در مورد متا کوئست پرو، نشان می‌دهد که شرکت‌ها در حال آزمایش نقطه شیرین قیمت برای جذب مشتریان هستند. آیا کاهش قیمت تا ۵۰۰ دلار، کوئست پرو را به یک کالای جذاب‌تر تبدیل خواهد کرد؟ برای برخی، این ممکن است فرصتی برای تجربه واقعیت ترکیبی پیشرفته با هزینه‌ای کمتر باشد، اما برای بسیاری دیگر، همچنان نیاز به توجیه کاربردی قوی‌تری وجود دارد. این جنگ قیمت ممکن است به نفع مصرف‌کننده باشد و منجر به دسترسی‌پذیری بیشتر فناوری‌های نوظهور شود.
با این حال، چالش‌های دیگری نیز پیش روی این دستگاه‌ها وجود دارد. عمر باتری محدود، سنگینی و ناراحتی برای استفاده طولانی‌مدت، نیاز به پردازشگرهای قوی‌تر و خنک‌کننده‌های کارآمدتر، و همچنین نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی در استفاده از ردیابی چشم و چهره، مسائلی هستند که باید به آن‌ها پرداخته شود. توسعه‌دهندگان نیز به ابزارهای قدرتمندتری برای ساخت محتوای متقاعدکننده نیاز دارند که بتواند از تمام پتانسیل این سخت‌افزارها بهره ببرد.
آینده واقعیت ترکیبی مستقل، از جمله هدست‌هایی مانند کوئست پرو و ایکس‌آر الیت، در گرو توانایی آن‌ها در یافتن کاربردهای واقعی و فراتر از نوآوری‌های اولیه است. آیا این دستگاه‌ها به ابزارهای ضروری برای مشاغل خاص تبدیل خواهند شد؟ آیا می‌توانند نحوه تعامل ما با کامپیوترها و داده‌ها را در محیط کار و زندگی روزمره تغییر دهند؟ پتانسیل عظیم است، اما مسیر توسعه و پذیرش عمومی، پیچیده و پرچالش خواهد بود.
متا، با سرمایه‌گذاری‌های عظیم خود در زمینه متاورس و واحد Reality Labs، متعهد به چشم‌انداز بلندمدت خود است. حتی اگر کوئست پرو در ابتدا به موفقیت تجاری چشمگیری دست پیدا نکرده باشد، اما این تجربه به متا کمک می‌کند تا درس‌های ارزشمندی بیاموزد و آن‌ها را در نسل‌های بعدی هدست‌ها و در مسیر ساخت متاورس اعمال کند. کوئست پرو، با وجود چالش‌هایش، نقطه عطفی در حرکت به سمت واقعیت ترکیبی قابل حمل بود.
اچ‌تی‌سی نیز با استراتژی متمرکز بر بازار سازمانی و ارائه راهکارهای خاص برای نیازهای صنعتی، جایگاه خود را در این اکوسیستم تثبیت کرده است. وایو ایکس‌آر الیت، با طراحی ماژولار و انعطاف‌پذیری‌اش، نمونه‌ای از تعهد اچ‌تی‌سی به بخش‌های تخصصی است که نیازهای متفاوتی نسبت به مصرف‌کنندگان عام دارند. این رویکرد می‌تواند به اچ‌تی‌سی کمک کند تا در حاشیه سود بالا و بازارهای نیش (Niche Markets) موفقیت کسب کند.
در نهایت، کاهش قیمت متا کوئست پرو و ورود رقبا مانند وایو ایکس‌آر الیت، نشان‌دهنده مرحله‌ای گذار در بازار واقعیت ترکیبی حرفه‌ای است. این تحولات نه تنها چالش‌هایی را برای تولیدکنندگان به همراه دارند، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای کاربران و توسعه‌دهندگان برای دسترسی به فناوری‌های پیشرفته با هزینه‌ای کمتر فراهم می‌کنند. رقابت شدید و نوآوری مداوم در این فضا، کلید شکل‌گیری آینده محاسبات فضایی و نحوه تعامل ما با جهان دیجیتال خواهد بود. آینده هیجان‌انگیز است، اما مسیر پیش رو، همچنان پر از پیچ و خم است.
