واقعیت مجازی (VR) با وعده غوطه‌وری بی‌سابقه و انتقال کاربر به دنیاهای جدید، پا به عرصه وجود گذاشت. این فناوری نویدبخش تجربه‌هایی بود که فراتر از هر رسانه دیگری می‌رفت و حس حضور واقعی را در محیط‌های دیجیتال فراهم می‌آورد. اما این قدرت خارق‌العاده در ایجاد حس حضور، یک روی سکه دیگر نیز دارد: افزایش بی‌سابقه واکنش‌های عاطفی و حتی ترس‌های عمیق. این موضوع به شکل ملموسی در بازی "Dungeons of Eternity" و واکنش بازیکنان به عنکبوت‌های غول‌پیکر آن نمود پیدا کرد، تا جایی که توسعه‌دهندگان مجبور به افزودن گزینه‌ای برای حذف این موجودات ترسناک شدند. این اتفاق نه تنها یک چالش طراحی بازی، بلکه یک نقطه عطف در درک تعامل انسان با واقعیت مجازی و لزوم توجه به سلامت روان و راحتی بازیکن در این محیط است.
قدرت غوطه‌وری واقعیت مجازی، آن را به ابزاری بی‌نظیر برای تحریک احساسات تبدیل می‌کند. در یک بازی سنتی، عنکبوت‌ها ممکن است فقط موجوداتی ترسناک یا آزاردهنده باشند که روی صفحه نمایش حرکت می‌کنند. اما در واقعیت مجازی، مقیاس و جزئیات، حس تهدید را به سطحی کاملاً متفاوت می‌برد. وقتی یک عنکبوت غول‌پیکر با جزئیات بالا مستقیماً به سمت شما می‌آید و حسگرهای هدست، حرکت آن را دقیقاً به میدان دید شما منتقل می‌کنند، مغز نمی‌تواند به راحتی تفاوت بین واقعیت و شبیه‌سازی را تشخیص دهد. این حس "حضور" (Presence) است که واقعیت مجازی را منحصر به فرد می‌کند و در عین حال می‌تواند تجربه‌هایی را ایجاد کند که فراتر از لذت و سرگرمی، به مرزهای ناراحتی و ترس واقعی نزدیک شود.
آراکنوفوبیا یا ترس از عنکبوت، یکی از شایع‌ترین فوبیاها در جهان است. در محیط واقعیت مجازی، این ترس می‌تواند به اوج خود برسد. گزارش‌های متعدد بازیکنان "Dungeons of Eternity" نشان می‌دهد که عنکبوت‌های موجود در بازی، با وجود آنکه صرفاً پیکسل‌های مجازی هستند، واکنش‌های فیزیکی شدیدی نظیر افزایش ضربان قلب، عرق کردن دست‌ها و حتی فریاد کشیدن را در میان افراد مبتلا به آراکنوفوبیا و حتی افراد بدون فوبیای شدید، برانگیخته‌اند. این تجربه نشان داد که حتی برای بسیاری از گیمرها که به هیجان و وحشت عادت دارند، رویارویی با ترس‌های ریشه‌دار در محیط VR، می‌تواند طاقت‌فرسا و ناخوشایند باشد و تجربه کلی بازی را به کامشان تلخ کند.
پاسخ توسعه‌دهندگان "Dungeons of Eternity" به این بازخوردها، افزودن "حالت آراکنوفوبیا" (Arachnophobia Mode) بود. این ویژگی به بازیکنان اجازه می‌دهد تا مدل‌های سه‌بعدی عنکبوت‌ها را با موجوداتی کمتر تهدیدآمیز و کاملاً متفاوت، مانند موجودات خمیری شکل یا موجودات بیگانه کارتونی، جایگزین کنند. این اقدام یک گام مهم رو به جلو در طراحی بازی‌های واقعیت مجازی است؛ زیرا نشان می‌دهد که سازندگان، راحتی و دسترسی‌پذیری بازیکنان را به عنوان یک اولویت مهم در نظر می‌گیرند. این رویکرد جدید در طراحی، فراتر از صرفاً گیم‌پلی و گرافیک، به ابعاد روانشناختی و تجربی کاربر توجه می‌کند و مرزهای جدیدی را در صنعت بازی‌سازی تعریف می‌کند.
تأثیر واقعیت مجازی بر سایر فوبیاها نیز قابل تأمل است. ترس از ارتفاع (آکروفوبیا)، ترس از فضاهای بسته (کلاستروفوبیا)، ترس از آب‌های عمیق (تالاسوفوبیا) و حتی ترس‌های اجتماعی، همگی می‌توانند در محیط واقعیت مجازی تقویت شوند. به عنوان مثال، یک بازی که در آن بازیکن باید از یک پل باریک بر فراز دره‌ای عمیق عبور کند، می‌تواند برای افراد دارای آکروفوبیا تجربه‌ای فلج‌کننده باشد. یا یک بازی که در زیر آب و در محیط‌های تاریک و محصور می‌گذرد، می‌تواند برای مبتلایان به تالاسوفوبیا یا کلاستروفوبیا، منجر به حملات پانیک شود. این مثال‌ها نشان می‌دهند که حالت "آراکنوفوبیا" تنها آغاز راه است و نیاز به گزینه‌های مشابه برای سایر فوبیاها در آینده نزدیک، بیش از پیش احساس خواهد شد.
این وضعیت، پرسش‌های اخلاقی مهمی را نیز در مورد نقش ترس در بازی‌ها مطرح می‌کند. آیا هدف از بازی‌های ترسناک، صرفاً ایجاد هیجان است یا اینکه می‌توانند به طور ناخواسته آسیب‌های روانی واقعی وارد کنند؟ آیا سازندگان بازی‌ها مسئولیت دارند که از تحریک فوبیاهای بازیکنان خودداری کنند؟ تعادل بین ارائه یک تجربه چالش‌برانگیز و هیجان‌انگیز از یک سو، و تضمین راحتی و سلامت روان بازیکن از سوی دیگر، یک چالش پیچیده است. "حالت آراکنوفوبیا" نشان می‌دهد که می‌توان این تعادل را برقرار کرد و با ارائه گزینه‌هایی، تجربه را برای طیف وسیع‌تری از مخاطبان لذت‌بخش ساخت، بدون اینکه کلیت بازی یا دید هنری سازنده زیر سوال برود.
جالب اینجاست که در یک روی دیگر سکه، واقعیت مجازی به عنوان ابزاری قدرتمند برای درمان همین فوبیاها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در "درمان مواجهه‌سازی مبتنی بر واقعیت مجازی" (VR Exposure Therapy)، بیماران به صورت کنترل شده و تدریجی در معرض محرک‌های ترسناک قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، فردی که از عنکبوت می‌ترسد، می‌تواند ابتدا عنکبوت‌های کوچک و کارتونی را در VR ببیند و سپس به تدریج به سمت مدل‌های واقعی‌تر و بزرگ‌تر پیش رود، تا زمانی که ترسش کاهش یابد. این تفاوت اساسی بین یک محیط درمانی کنترل‌شده با نظارت متخصص، و یک بازی ویدئویی است که هدف اصلی آن درمان نیست، بلکه سرگرمی است. این تقابل نشان‌دهنده پتانسیل دوگانه واقعیت مجازی است: هم می‌تواند ترس‌ها را برانگیزد و هم آن‌ها را درمان کند.
با پیشرفت فناوری واقعیت مجازی و گسترش جامعه کاربران، اهمیت دسترسی‌پذیری و توجه به نیازهای متنوع بازیکنان بیش از پیش نمایان خواهد شد. این تنها مربوط به فوبیاها نیست؛ بلکه شامل مواردی نظیر تهوع ناشی از حرکت (Motion Sickness)، گزینه‌های تنظیم رنگ برای افراد دچار کوررنگی، و حتی تنظیمات مربوط به صدا برای افراد دارای حساسیت‌های شنیداری می‌شود. "زبان جدید" طراحی بازی در واقعیت مجازی، زبان همدلی و توجه به انسان‌محوری است. این زبان، توسعه‌دهندگان را به چالش می‌کشد تا نه تنها دنیاهایی هیجان‌انگیز، بلکه دنیاهایی امن و لذت‌بخش برای همه ایجاد کنند؛ دنیاهایی که در آن هر بازیکن، صرف‌نظر از حساسیت‌ها یا محدودیت‌هایش، بتواند به طور کامل غوطه‌ور شود و از تجربه لذت ببرد.
در نهایت، داستان عنکبوت‌های ترسناک در "Dungeons of Eternity" و پاسخ هوشمندانه توسعه‌دهندگان به آن، درس مهمی را به ما می‌آموزد. واقعیت مجازی قدرتی بی‌سابقه در غوطه‌وری و تحریک احساسات دارد، اما با این قدرت، مسئولیت بزرگی نیز همراه است. مسئولیت درک و پاسخگویی به تجربیات فردی بازیکنان. حرکت به سمت ارائه گزینه‌های راحتی و دسترسی‌پذیری، نه تنها یک اقدام مهربانانه، بلکه یک ضرورت برای رشد و پذیرش گسترده‌تر این فناوری است. ایجاد تعادل بین واقع‌گرایی خیره‌کننده و لذت‌بخش بودن تجربه برای همه، چالش اصلی توسعه‌دهندگان VR در آینده خواهد بود و این تعادل، مسیر نوین صنعت واقعیت مجازی را برای سال‌های آتی رقم خواهد زد.
