در دنیای پرشتاب فناوری، جایی که نوآوری و پیشرفت حرف اول را می‌زنند، کمتر شرکتی به بلندپروازی متا (Meta) در سرمایه‌گذاری بر روی مفهومی به نام متاورس (Metaverse) دیده می‌شود. این غول تکنولوژی، تحت رهبری مارک زاکربرگ، میلیاردها دلار را صرف بخش Reality Labs (RL) خود کرده است، با این امید که آینده تعاملات دیجیتالی را شکل دهد. اما واقعیت آمارهای مالی اخیر، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۳، تصویری نگران‌کننده از این سرمایه‌گذاری عظیم ارائه می‌دهد؛ تصویری که در آن زیان‌ها همچنان روبه‌رشد بوده و درآمدها در حال کاهش‌اند، و پرسش‌هایی جدی را درباره مسیر پیش رو و صبر سرمایه‌گذاران مطرح می‌کند.
گزارش مالی سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۳ متا، نه تنها برای Reality Labs بلکه برای کل شرکت، لحظه مهمی بود. در حالی که بخش اصلی کسب‌وکار متا، شامل فیس‌بوک و اینستاگرام، عملکردی قوی و روبه‌رشد از خود نشان داد و حتی سهام شرکت با صعودی قابل توجه مواجه شد، Reality Labs روایت کاملاً متفاوتی را بازگو کرد. این بخش، که مسئول توسعه هدست‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) و همچنین پلتفرم‌های مرتبط با متاورس است، برای چهارمین فصل متوالی شاهد کاهش درآمد بود و زیان عملیاتی آن نیز به اوج جدیدی رسید.
درآمد Reality Labs در این سه‌ماهه به تنها ۲۷۶ میلیون دلار رسید که نسبت به سه‌ماهه مشابه سال گذشته (۴۵۲ میلیون دلار)، کاهشی چشمگیر معادل ۳۹ درصد را نشان می‌دهد. این افت درآمد، در حالی رخ می‌دهد که هزینه‌های عملیاتی این بخش سر به فلک کشیده است. زیان عملیاتی Reality Labs در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۳ به ۳.۷ میلیارد دلار رسید. این رقم، زیان کلی بخش از زمان تأسیس آن در سال ۲۰۲۰ را به بیش از ۴۰ میلیارد دلار می‌رساند. این میزان از سرمایه‌گذاری و زیان، بی‌سابقه و حیرت‌آور است و نشان می‌دهد که متا در حال انجام یک قمار بزرگ بر روی آینده‌ای نامعلوم است.
یکی از دلایل اصلی کاهش درآمد، کند شدن فروش هدست واقعیت مجازی Quest 2 است. این هدست، که در زمان عرضه خود در سال ۲۰۲۰ به دلیل قیمت مناسب و عملکرد قابل قبول، انقلابی در بازار VR ایجاد کرد و به پرفروش‌ترین هدست واقعیت مجازی در تاریخ تبدیل شد، اکنون با نزدیک شدن به پایان چرخه عمر خود و در آستانه معرفی مدل‌های جدید، با کاهش تقاضا مواجه شده است. مصرف‌کنندگان به طور طبیعی تمایل دارند برای خرید فناوری‌های جدیدتر و پیشرفته‌تر صبر کنند، و این موضوع به وضوح بر درآمدهای کوتاه‌مدت Reality Labs تأثیر گذاشته است.
با این حال، کاهش فروش Quest 2 تنها یک روی سکه است. زیان‌های عملیاتی عظیم Reality Labs بیشتر ناشی از سرمایه‌گذاری‌های سنگین و مداوم در تحقیق و توسعه (R&D) برای ساخت نسل‌های بعدی سخت‌افزار و پلتفرم‌های متاورس است. مارک زاکربرگ، مدیرعامل متا، بارها تأکید کرده است که ساخت متاورس یک پروژه بلندمدت و پرهزینه است که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم در زیرساخت‌های فناوری، هوش مصنوعی، و توسعه نرم‌افزارهای پیچیده است. این سرمایه‌گذاری‌ها شامل توسعه تراشه‌های اختصاصی، نمایشگرهای پیشرفته، سنسورهای ردیابی دقیق و ایجاد اکوسیستمی از برنامه‌ها و خدمات است که همگی نیازمند صرف میلیاردها دلار هستند.
دیدگاه زاکربرگ نسبت به متاورس، فراتر از یک سرگرمی زودگذر یا یک محصول جدید است؛ او آن را به عنوان مرحله بعدی تکامل اینترنت می‌بیند، جایی که تعاملات اجتماعی و کاری به شکل سه بعدی و غوطه‌ورانه انجام می‌شود. او این پروژه را با سرمایه‌گذاری‌های اولیه بر روی اینترنت و موبایل مقایسه می‌کند، که در ابتدا با شک و تردید مواجه شدند اما در نهایت جهان را دگرگون ساختند. از نظر زاکربرگ، متا نباید از این موج بعدی عقب بماند، حتی اگر به معنای متحمل شدن زیان‌های مالی چشمگیر در کوتاه‌مدت باشد.
با وجود زیان‌های سنگین، متا همچنان به آینده Reality Labs خوش‌بین است و چشم امید خود را به محصولات جدیدی دوخته که قرار است در آینده نزدیک روانه بازار شوند. مهم‌ترین آن‌ها، هدست Quest 3 است که قرار است در اواخر سال ۲۰۲۳ به طور رسمی عرضه شود. Quest 3 با وعده قابلیت‌های واقعیت ترکیبی (Mixed Reality) پیشرفته‌تر، پردازشگر قدرتمندتر و طراحی ارگونومیک‌تر، امید می‌رود که فروش هدست‌های VR را دوباره رونق بخشد و تجربه‌ای غوطه‌ورتر را برای کاربران فراهم کند. موفقیت Quest 3 برای Reality Labs حیاتی است، چرا که می‌تواند مسیر حرکت این بخش را تغییر داده و اعتماد سرمایه‌گذاران را احیا کند.
علاوه بر Quest 3، متا برنامه‌های بلندمدت‌تری نیز برای ورود به بازار عینک‌های واقعیت افزوده (AR) دارد. طبق گزارش‌ها، اولین عینک AR مصرف‌کننده متا تا سال ۲۰۲۷ روانه بازار نخواهد شد. این پروژه نیز نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان در تحقیق و توسعه است، زیرا ساخت عینک‌های AR سبک‌وزن، قدرتمند و از نظر بصری جذاب، چالش‌های فنی بی‌شماری را به همراه دارد. با این حال، متا معتقد است که عینک‌های AR در نهایت جایگزین گوشی‌های هوشمند خواهند شد و پتانسیل بازار عظیمی را برای شرکت فراهم می‌کنند.
اما آیا بازار و سرمایه‌گذاران صبر کافی برای رسیدن به این آینده دور را دارند؟ تحلیلگران و سرمایه‌گذاران با دقت روند Reality Labs را زیر نظر دارند. برخی نگران‌اند که این حجم از سرمایه‌گذاری بدون بازدهی قابل قبول، می‌تواند بر سلامت مالی کلی شرکت تأثیر بگذارد، حتی اگر بخش تبلیغات متا عملکردی قوی داشته باشد. در حالی که سهام متا پس از انتشار نتایج قوی بخش تبلیغات با رشد مواجه شد، این رشد عمدتاً ناشی از کارایی هسته اصلی کسب‌وکار و نه بخش متاورس بود. پایداری این زیان‌ها در بلندمدت، می‌تواند به یک دغدغه جدی برای سهامداران تبدیل شود.
چالش دیگر برای متا و Reality Labs، بحث رقابت است. با ورود اپل به میدان با هدست Vision Pro، که در ماه ژوئن معرفی شد و تجربه واقعیت ترکیبی بسیار پیشرفته‌ای را وعده می‌دهد، فشار بر متا برای ارائه محصولاتی نوآورانه و با کیفیت افزایش یافته است. اگرچه Vision Pro با قیمت بسیار بالاتری عرضه خواهد شد و بازار هدف متفاوتی دارد، اما ورود یک رقیب قدرتمند به این فضا، نشان‌دهنده اهمیت روزافزون فناوری‌های فضایی (Spatial Computing) و فشار بیشتر برای ارائه برتری رقابتی است. متا باید نه تنها با ضررهای داخلی خود دست و پنجه نرم کند، بلکه باید در مقابل رقبایی با منابع مالی عظیم و توانایی‌های نوآورانه بالا نیز ایستادگی کند.
نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد، پتانسیل دگرگون‌کننده متاورس است. اگر متا در چشم‌انداز بلندمدت خود موفق شود، می‌تواند نه تنها بازارهای جدیدی را ایجاد کند، بلکه شکل تعاملات اجتماعی، کاری، آموزشی و سرگرمی را نیز متحول سازد. این پتانسیل عظیم است که زاکربرگ را به ادامه سرمایه‌گذاری در این پروژه علی‌رغم زیان‌های مالی قابل توجه، ترغیب می‌کند. او معتقد است که این سرمایه‌گذاری‌های اولیه و پرخطر، کلید باز کردن قفل فرصت‌های تریلیون دلاری در آینده خواهند بود.
با این حال، مسیر رسیدن به این آینده پررونق، طولانی و پرفراز و نشیب خواهد بود. ایجاد یک اکوسیستم متاورس غنی و جذاب نیازمند جذب میلیون‌ها کاربر، توسعه‌دهندگان، و محتواسازان است. این "مسئله مرغ و تخم‌مرغ" (Chicken-and-Egg Problem) که پلتفرم‌های جدید با آن مواجه‌اند، چالشی بزرگ است: بدون محتوای کافی، کاربران کمتری جذب می‌شوند؛ و بدون کاربران کافی، توسعه‌دهندگان انگیزه‌ای برای تولید محتوا ندارند. متا باید راهی برای شکستن این چرخه پیدا کند و با سرمایه‌گذاری در بازی‌ها، برنامه‌ها و تجربه‌های منحصر به فرد، کاربران را به سمت متاورس خود بکشاند.
در نهایت، سه‌ماهه دوم ۲۰۲۳ برای Reality Labs، نه تنها یک گزارش مالی، بلکه یادآوری دیگری از اندازه عظیم "قمار" متا بر روی آینده متاورس بود. در حالی که بخش تبلیغات شرکت سودآوری و رشد خوبی را تجربه کرد، Reality Labs همچنان یک گودال پول عظیم باقی مانده است. موفقیت یا شکست Meta در این پروژه بلندپروازانه، نه تنها بر آینده خود شرکت تأثیر خواهد گذاشت، بلکه می‌تواند مسیر تکامل فناوری و تعاملات دیجیتالی در دهه‌های آینده را نیز شکل دهد. چشم‌ها به Quest 3 دوخته شده‌اند، به امید آنکه این هدست بتواند جرقه‌ای برای شروع فصل جدیدی از رشد و کاهش زیان در این بخش استراتژیک از متا باشد، فصلی که در آن رؤیای متاورس شروع به ثمر دادن می‌کند.
